กรมอุตุนิยมวิทยาได้ออกประกาศเตือนหลายฉบับเตือนประชาชนในภาคเหนือตอนล่างล่วงหน้า โดยได้พยากรณ์ว่าหย่อมความกดอากาศต่ำกำลังแรงกำลังปกคลุมภาคเหนือ ลักษณะเช่นนี้อาจทำให้เกิดภาวะน้ำท่วมดินถล่มและน้ำป่าไหลหลากได้หลายฉบับในช่วงก่อนเกิดเหตุการณ์ดังกล่าว แต่ไม่ได้รับความสนใจมากนัก เนื่องจากกรมอุตุนิยมวิทยาออกประกาศเตือนในลักษณะเดียวกันนี้เป็นประจำ ทำให้ประชาชนไม่ค่อยตื่นตัวที่จะรับมือแต่อย่างใด รวมทั้งสภาพพื้นที่ส่วนใหญ่ที่ประสบเหตุตั้งอยู่ในหุบเขาหรืออยู่ในที่ดอนน้ำจากแม่น้ำหลากท่วมไม่ถึงโดยธรรมชาติอยู่แล้ว แต่ว่าเหตุการณ์ดังกล่าวกลายเป็นน้ำป่าโคลนถล่มจากภูเขา ทำให้ไม่มีใครเตรียมรับมือและก่อให้เกิดความสูญเสียจำนวนมาก

ก่อนวันเกิดเหตุประมาณ 1 สัปดาห์ ได้มีหย่อมความกดอากาศต่ำ มีฝนตกปรอยๆ สลับกับตกหนักต่อเนื่องมาหลายวัน ทำให้พื้นดินรวมทั้งเชิงเขาในอำเภอลับแลและท่าปลาที่ส่วนใหญ่เป็นดินทรายและมีความลาดชันสูง หมดขีดความสามารถในการอุ้มน้ำ น้ำที่อุ้มไว้อย่างเอียง ๆ เต็มที่แล้วนั้น นอกจากจะทำให้ดินมีน้ำหนักมากขึ้น ยังลดความฝืดของอณูดินเองกับหล่อลื่นรากพืชที่ช่วยกันต้านแรงดึงดูดของโลกไว้ เมื่อมีฝนระลอกใหญ่ตกเพิ่มเติมลงมาทั้งวันทั้งคืนในวันที่ 22 พฤษภาคม พ.ศ. 2549 จึงทำให้พื้นที่ที่หมดขีดความสามารถในการอุ้มน้ำ จนบางส่วนพังทลายลงมาในรูปของโคลนถล่มพร้อมกับต้นไม้ไหลทลายทับถมลงมาบ้านเรือนประชาชน ก่อให้เกิดความเสียหายแก่ชีวิตและทรัพย์สินประชาชนจำนวนมาก โดยเหตุการณ์หายนะภัยได้เกิดขึ้นตั้งแต่ช่วงสี่ทุ่มของวันที่ 22 พฤษภาคม โดยมีน้ำป่าและโคลนไหลถล่มบ้านเรือนประชาชนและตัดเส้นทางคมนาคมโดยสิ้นเชิงในหลายพื้นที่ จนฝนได้หยุดตกในช่วงเช้ามืดของวันที่ 23 พฤษภาคม แต่น้ำป่าก็ยังไหลออกจากภูเขาและท่วมขังกินพื้นที่บริเวณกว้างในพื้นที่แม่น้ำน่านฝั่งซ้ายของจังหวัดอุตรดิตถ์ ทำให้อำเภอลับแลและตัวจังหวัดอุตรดิตถ์ต้องจมน้ำกว่าสองเมตรเป็นครั้งแรกในประวัติศาสตร์ ซึ่งต้องใช้เวลาในการฟื้นฟูนานนับเดือน และกว่า 3 ปีนับจากนั้น ได้ปรากฏร่องรอยดินถล่มสีแดงตัดกับสีเขียวของต้นไม้บนภูเขาที่ตั้งอยู่ล้อมรอบจังหวัดอุตรดิตถ์ เตือนให้เห็นถึงหายนะภัยครั้งประวัติศาสตร์ของจังหวัดอุตรดิตถ์